आई व्हायचयं मला..भाग १

 

 "आई व्हायचंय मला..." – भाग १

आई होणं – म्हणजेच गर्भधारणा होणं – ही एक स्त्रीच्या आयुष्यातील सर्वात सुंदर भावना असते. पण जेव्हा या मातृत्वाच्या वाटचालीत अडथळे येतात, तेव्हा त्या स्त्रीसाठी हे एक खोल मानसिक, शारीरिक आणि सामाजिक आव्हान बनतं.

तुम्ही अनेक महिने – कदाचित लग्नाच्या पहिल्याच दिवसापासून – गर्भधारणेसाठी प्रयत्न करत असता. पण त्या वेळी आजूबाजूचं जग मात्र पुढे निघून गेलेलं असतं. तुमचे मित्र-मैत्रिणी, नातेवाईक – अगदी नुकतंच लग्न झालेली जोडपीही सहज गर्भधारणा करतात. त्यांच्या घरी बाळ येतं, आनंदाचा गजर असतो. तेव्हा तुमचं मन मात्र खोल तळाशी गेलेलं असतं. बाहेरून शांत असता, पण आतून चिरडलेले असता.

तुमचे मित्र जेव्हा नवजात बाळाच्या नर्सिंग, डायपर रॅश, रात्रीची झोप न लागणं, बाळाला सांभाळून ऑफिस करणे अशा गोष्टींची चर्चा करतात, तेव्हा तुमचं मौन हळूहळू वेदनेत परिवर्तित होतं. "तुमचं मूल नाही ना, त्यामुळे तुम्हाला समजणार नाही" असं वाक्य ऐकून अंत:करणात एक वेगळीच सल निर्माण होते.

 

आधुनिक वैद्यकीय दृष्टिकोनातून पाहिल्यास, स्त्रीच्या गर्भधारणेच्या क्षमतेवर अनेक गोष्टी परिणाम करतात – जसे की पीसीओएस (PCOS), थायरॉईड समस्यां, एंडोमेट्रिओसिस, फॉलोपियन ट्यूब्सची अडथळा, हॉर्मोनल असंतुलन, पुरुषांमध्ये शुक्राणूंची संख्या किंवा हालचाल कमी असणे, इ.

 

आयुर्वेदामध्ये, गर्भधारणेसाठी चार महत्त्वाचे घटक सांगितले आहेत – रुतु (योग्य काल), क्षेत्र (गर्भाशय), बीज (शुद्ध शुक्र व अंडाणू), आणि आहार-विहार (योग्य आहार व जीवनशैली). यातील कोणत्याही एका घटकात दोष निर्माण झाला, तर गर्भधारणा होण्यात अडथळा येतो.

आधुनिक वैद्यक गर्भधारणेची समस्या तपासण्यासाठी अनेक चाचण्या व उपचार पद्धती देतो – सोनोग्राफी, ब्लड टेस्ट, HSG, IUI, IVF इत्यादी. पण या सर्व प्रक्रियांनी मनावर आणि शरीरावर येणारा ताण अनाकलनीय असतो.

त्याचवेळी आयुर्वेदात पंचकर्म, उत्तरबस्ती, सत्त्ववर्धक औषधे आणि मानसोपचार यांच्या साह्याने संपूर्ण शरीर आणि मनाची शुद्धी केली जाते. त्यामुळे नैसर्गिक गर्भधारणेसाठी शरीर योग्य स्थितीत आणले जाते.

पण या प्रवासात सगळ्यात कठीण टप्पा असतो – कुटुंबीयांशी संवाद साधणं. जेव्हा पहिल्यांदा तुम्ही प्रयत्न सुरू करता, तेव्हा या विषयावर कुणाशी बोलणंही जड जातं. कधी कधी आपल्या आई-वडिलांची साधीशी विचारणा – “काय गं, पुढचं काही प्लॅनिंग आहे का?” – देखील छुप्या जखमा उघडून टाकते.

तुम्ही जेव्हा शेवटी धीर करून सांगता की ‘आम्हाला गर्भधारणेमध्ये अडचणी येत आहेत’, तेव्हा कुटुंबातील लोक स्तब्ध होतात. आणि मग लक्षात येतं, की हे सगळं आधीच शेअर केलं असतं, तर कदाचित मानसिक तणाव थोडा कमी झाला असता.

या सगळ्या अनुभवांमुळे अनेक स्त्रिया आणि जोडपी नैराश्य, चिंता, आत्मगौरव हरवणं, सामाजिक अंतर अशा भावनांना सामोरं जातात. पण लक्षात ठेवा – वंध्यत्व ही एक अवस्था आहे, जन्मजात दोष नाही. योग्य उपचार, संयम आणि सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवला तर मातृत्व नक्कीच शक्य आहे.

या प्रवासात तुमच्यासोबत चालणारा एक समजूतदार, अनुभवसंपन्न वैद्य असणं ही मोठीच साथ असते.

...क्रमशः...

---

डॉ. भूषण काळे
एम. एस. (प्रसूती व स्त्रीरोग)
डॉ. स्मिता काळे
एम. डी. (पंचकर्म) केरळ

आयुभूषण आयुर्वेदिक वंध्यत्व निवारण आणि केरळीय पंचकर्म चिकित्सालय
(वंध्यत्व, स्त्रीरोग, गर्भसंस्कार, सुवर्णप्राशन, केरळीय पंचकर्म)

                                                                        8888511522