आई व्हायचय मला भाग ३०

 आयव्हीएफ (IVF) – संधी की आव्हान? आधुनिक व आयुर्वेदिक दृष्टिकोन

आजच्या धावपळीच्या जीवनशैलीमुळे अनेक दाम्पत्यांना नैसर्गिकरीत्या गर्भधारणा होण्यात अडथळे येतात. आधुनिक वैद्यकशास्त्राने इन विट्रो फर्टिलायझेशन (IVF) ही संधी उपलब्ध करून दिली असली, तरी त्याचे आर्थिक, मानसिक आणि शारीरिक परिणाम लक्षात घेतले पाहिजेत. दुसरीकडे, आयुर्वेद देखील वंध्यत्वावर प्रभावी उपाय सुचवतो, जो नैसर्गिक आणि शरीरस्नेही आहे.

IVF म्हणजे काय?

इन विट्रो फर्टिलायझेशन म्हणजे अंडी आणि शुक्राणूंचे बाहेर प्रयोगशाळेत निषेचन करून गर्भ तयार करणे आणि तो गर्भ गर्भाशयात प्रत्यारोपित करणे. १९७८ मध्ये जगातील पहिल्या "टेस्ट ट्यूब बेबी" लुईस ब्राऊनचा जन्म झाला आणि तेव्हापासून लाखो दाम्पत्यांनी IVF द्वारे पालकत्वाचा आनंद लुटला आहे.

IVF किती यशस्वी आहे?

IVF यशस्वी होण्याचे प्रमाण वयावर अवलंबून असते:

• ३५ वर्षांखालील महिलांसाठी संधी ४०-५०%

• ३५-४० वयोगटासाठी ३०-४०%

• ४०-४५ वयोगटासाठी १०-१५%

• ४५ नंतर संधी अत्यल्प होते

IVF प्रक्रिया – आधुनिक दृष्टिकोन

1. अंडोत्सर्जन उत्तेजन - हार्मोनल औषधांद्वारे अधिक अंडी तयार केली जातात.

2. अंडी संकलन (Egg Retrieval) - लहान शस्त्रक्रियेने अंडी काढली जातात.

3. निषेचन (Fertilization) - शुक्राणूंच्या साहाय्याने अंड्यांचे प्रयोगशाळेत निषेचन केले जाते.

4. भ्रूण विकास व निवड (Embryo Culture) - सर्वोत्तम भ्रूण निवडला जातो.

5. भ्रूण प्रत्यारोपण (Embryo Transfer) - गर्भाशयात भ्रूण ठेवला जातो.

6. गर्भधारणेची पुष्टी (Pregnancy Test) - दोन आठवड्यांनी गर्भधारणा यशस्वी झाली की नाही, हे तपासले जाते.

IVF व आयुर्वेद

आयुर्वेदानुसार, वंध्यत्व हे दोषांच्या असंतुलनामुळे होते. आयुर्वेदिक उपचारांमध्ये पंचकर्म, उत्तर बस्ती, औषधी वनस्पती, आहार आणि जीवनशैलीतील बदलांचा समावेश होतो. हे उपचार IVF पूर्वी आणि नंतर फायदेशीर ठरू शकतात.

आयुर्वेदानुसार IVF साठी सहाय्यक उपाय:

1. उत्तर बस्ती – गर्भाशय आणि प्रजनन संस्थेच्या आरोग्यासाठी महत्त्वपूर्ण.

2. शुक्रधातू आणि अर्तवधातू वृद्धी – अश्वगंधा, शतावरी, गोकुळकंटा यांसारख्या औषधींचा उपयोग.

3. आहार सुधारणा – गाईचे तूप, दुग्धजन्य पदार्थ, बदाम, अंजीर यांचा आहारात समावेश.

4. पंचकर्म चिकित्सा – शरीरशुद्धी करून गर्भधारणेस पूरक वातावरण तयार करणे.

5. मानसिक आरोग्य सुधारणा – योग, ध्यान आणि प्राणायाम यांचा समावेश.

IVF करण्याआधी व नंतर काय काळजी घ्यावी?

आयुर्वेदिक व आधुनिक वैद्यकशास्त्रानुसार:

• प्रक्रिया सुरू करण्यापूर्वी शारीरिक आणि मानसिक ताण कमी करणे.

• पौष्टिक आणि सात्विक आहार सेवन करणे.

• योग्य झोप व तणावमुक्त जीवनशैली स्वीकारणे.

• गर्भ प्रत्यारोपणानंतर जड वस्तू उचलणे टाळणे.

• गर्भधारणेच्या सकारात्मक विचारांचा स्वीकार करणे.

निष्कर्ष

IVF ही संधी असली, तरी ती शेवटचा पर्याय मानावा. वंध्यत्वावर आधुनिक आणि आयुर्वेदिक उपचारांचा समन्वय केल्यास गर्भधारणेच्या संधी वाढतात. आयुर्वेद नैसर्गिक पद्धतीने शरीर संतुलित करून वंध्यत्व दूर करण्यावर भर देतो, तर IVF आधुनिक विज्ञानाच्या मदतीने संतानप्राप्तीची संधी उपलब्ध करून देतो. योग्य मार्गदर्शन आणि संयमाने IVF किंवा नैसर्गिक गर्भधारणेचा प्रवास आनंददायी करता येऊ शकतो.