आयुर्वेद: स्वस्थ जीवन का प्राचीन रहस्य

 साबुदाणा आवडतो? मग हे खाण्याआधी नक्की वाचा!

शरीरावर होणारे परिणाम जाणून घ्या – आधुनिक आणि आयुर्वेदिक दृष्टिकोन

उपवासाच्या दिवशी साबुदाण्याचे खिचडी, वडा, थालिपीठ अशा विविध पदार्थांचा वापर हमखास केला जातो. पण तुम्ही हे जाणून आश्चर्यचकित व्हाल की, साबुदाण्याचा पोषणमूल्याच्या दृष्टीने फारसा फायदा होत नाही.

साबुदाणा म्हणजे काय?

साबुदाणा म्हणजे कासावाच्या (टॅपिओका) कंदमुळापासून मिळवलेला एक प्रकारचा शुद्ध स्टार्च आहे. आधुनिक दृष्टिकोनानुसार, यात प्रथिने, फायबर्स, जीवनसत्त्वे किंवा खनिजे अत्यंत कमी प्रमाणात असतात.

आयुर्वेदामध्ये असे म्हटले आहे की, अत्यंत शुद्ध, मध्युरस असलेल्या अन्नाचा अति उपयोग हा मंदाग्नि, आम (अर्धवट पचलेले अन्न) निर्माण करू शकतो.

साबुदाण्याचे फायदे:

• उपवासात शरीराला ऊर्जा मिळावी यासाठी तो एक चांगला पर्याय आहे.

• हलका असून झटपट पचतो असे समजले जाते – पण हे सर्वांवर लागू नाही.

• काही प्रमाणात शीतल आणि बलवर्धक गुण असल्याने उन्हाळ्यात त्याचा उपयोग केल्यास थकवा दूर होऊ शकतो.

पण, याचे हे दुष्परिणाम लक्षात ठेवा:

1. फक्त ऊर्जा, पोषण नाही

साबुदाण्यात फक्त कार्बोहायड्रेट (स्टार्च) भरपूर असतो. त्यामुळे शरीराला तात्पुरती ऊर्जा मिळते, पण अन्य पोषकतत्त्वांचा अभाव असल्यामुळे हे संपूर्ण अन्न नाही.

2. पचनावर ताण

अधिक प्रमाणात खाल्ल्यास किंवा तळून खाल्ल्यास पचनतंत्रावर ताण येतो.
आयुर्वेदानुसार, हे गुरु (जड) आणि श्लेष्मवर्धक आहे, त्यामुळे मंदाग्नि असणाऱ्या किंवा कफ प्रकृतीच्या लोकांनी याचा वापर मर्यादित करावा.

3. गॅस, अपचन, उलटी होऊ शकते

अति सेवनाने आम दोष निर्माण होतो – त्यामुळे गॅस, अपचन, मळमळ किंवा पोटात दुखणे अशी लक्षणं दिसू शकतात.

4. उपवासात जळजळ – खरे कारण साबुदाणा?

उपवासाच्या दिवशी अनेकांना छातीत जळजळ, पित्त वाढणे अशा तक्रारी होतात. याचे एक मुख्य कारण म्हणजे साबुदाण्याचा अति वापर व त्याच्यावर भरपूर तूप किंवा तेलाचा वापर.

5. डायबिटीज असणाऱ्यांसाठी योग्य नाही

साबुदाण्याचा ग्लायसेमिक इंडेक्स खूप जास्त आहे – त्यामुळे तो खाल्ल्यानंतर रक्तातील साखरेत झपाट्याने वाढ होऊ शकते.
आयुर्वेदिक भाषेत सांगायचे झाल्यास – मधुमेह हा प्रमेह प्रकारात येतो आणि त्यात मधुर रस जास्त असलेली अन्नपदार्थ टाळावेत, असे सांगितले आहे.

6. तळलेले पदार्थ = चरबी वाढ

तळलेले साबुदाण्याचे वडे, पापड, थालिपीठ असे पदार्थ वारंवार खाल्ल्यास शरीरात मेदधातू वाढतो, म्हणजेच चरबी वाढते.

साबुदाणा खाण्याचा योग्य मार्ग – आयुर्वेद सांगतो:

✅ योग्य प्रमाणात खावा
✅ जास्त तळलेले टाळा – वाफवलेले, शिजवलेले स्वरूप निवडा
✅ हिरव्या मिरच्या, आले, लिंबू, हिंग – यांचा वापर करून पाचनशक्ती वाढवा
✅ मधुमेह किंवा पचनाच्या समस्या असतील तर वैद्यांचा सल्ला घ्या

निष्कर्ष:

साबुदाणा उपवासासाठी एक ऊर्जा देणारा स्रोत असला, तरीही तो “पोषणदायी” पदार्थ नाही. त्यामुळे रोजच्या आहारात याचा अति वापर टाळा. आयुर्वेदानुसार, आपल्या प्रकृतीनुसार अन्न निवडणं – हेच खरे आरोग्याचं सूत्र आहे.

Dr. Bhushan Kale.

Dr. Smeeta Kale.

Contact - 9665351355

               - 8888511522