बालसंजीवनी - आयुर्वेद बालकांनसाठी (भाग -14)

 

14. बालकांसाठी सुपाच्य आणि पोषक पदार्थ

बालकांचे आरोग्य, विकास आणि रोगप्रतिकारशक्ती वाढवण्यासाठी योग्य आहार महत्त्वाचा असतो. लहान मुलांचे पचनसंस्थान नाजूक असल्याने त्यांना सुपाच्य, नैसर्गिक आणि पोषणयुक्त आहार देणे आवश्यक आहे. आयुर्वेदानुसार, प्रत्येक बालकाच्या प्रकृतीनुसार आहार निवडावा.

सुपाच्य आणि पोषक पदार्थांचे महत्त्व

बालकांना असा आहार द्यावा जो सहज पचेल, पोषणदृष्ट्या समृद्ध असेल आणि त्यांचे वाढीचे टप्पे समर्थपणे पार करू शकेल. योग्य आहाराने मुलांच्या हाडांची मजबुती, स्नायूंची वाढ, मेंदूचा विकास आणि संपूर्ण आरोग्य सुधारते.

बालकांसाठी सर्वोत्तम सुपाच्य आणि पोषणयुक्त पदार्थ

१. आईचे दूध (स्तनपान)

• जन्मानंतरच्या पहिल्या सहा महिन्यांत आईचे दूध हेच सर्वोत्कृष्ट अन्न आहे.
• यामुळे पचन सुधारते, रोगप्रतिकारशक्ती वाढते आणि संपूर्ण पोषण मिळते.

२. अन्नप्राशनानंतरचे पदार्थ (६ महिने – १ वर्षे)

• दुधात मऊ भिजवलेली भाताची पेज: सुपाच्य आणि पोषणयुक्त.
• गव्हाचे किंवा नाचणीचे सत्त्व: हाडांसाठी उपयुक्त आणि सहज पचणारे.
• वरण-भात: लहान मुलांसाठी पचायला हलके आणि प्रथिनयुक्त.
• उकडलेले फळे (सफरचंद, केळी): फायबरयुक्त आणि गोडसर चव असल्याने सहज स्वीकारले जाते.

३. १ ते ५ वर्षे वयोगटासाठी

• नाचणी सत्व: हाडांसाठी उत्तम.
• मूगडाळ खिचडी: सुपाच्य आणि पोषणयुक्त.
• फळे आणि रस: पचनशक्ती सुधारण्यासाठी आणि जीवनसत्त्वे मिळवण्यासाठी.
• गायीचे दूध: कॅल्शियम आणि प्रथिनांनी भरपूर.

४. ६ ते १२ वर्षे वयोगटासाठी

• डाळी आणि भाज्या यांचा समावेश असलेले पदार्थ: वाढीला चालना देणारे आणि पोषणदायी.
• साजूक तुपाचा समावेश: मेंदूच्या विकासासाठी उपयुक्त.
• सुकामेवा: अक्रोड, बदाम, मनुका – स्मरणशक्तीसाठी आणि हाडांसाठी लाभदायक.
• ताज्या फळांचा समावेश: नैसर्गिक गोडवा आणि जीवनसत्त्वांचा चांगला स्रोत.

टाळावयाचे पदार्थ

• प्रक्रियायुक्त खाद्यपदार्थ: बिस्किटे, पॅकेज्ड स्नॅक्स.
• अती प्रमाणात साखर: गोड पेये आणि चॉकलेट्स.
• तळलेले पदार्थ: पचनावर ताण येऊ शकतो.
• अत्यंत मसालेदार पदार्थ: जठरास अपायकारक.

निष्कर्ष

बालकांचा आहार त्यांच्या प्रकृती, वय आणि गरजांनुसार संतुलित आणि सुपाच्य असावा. आयुर्वेदानुसार नैसर्गिक आणि सात्विक आहार सर्वोत्कृष्ट मानला जातो. योग्य आहाराने मुलांची रोगप्रतिकारशक्ती वाढते, शारीरिक आणि मानसिक वाढ सुदृढ राहते आणि निरोगी भविष्याची पायाभरणी होते.

 Dr. Bhushan Kale.

Dr. Smita Kale.

Contact - 9665351355

               - 8888511522