आई व्हायचय मला भाग १०

 

वंध्यत्वाच्या प्रवासात पतीची भूमिका: एक महत्त्वाचा आधार

वंध्यत्वाच्या समस्येकडे आज बहुतेक वेळा केवळ स्त्रीची समस्या म्हणून पाहिले जाते. त्यामुळे अनेकदा पती बाजूला राहतो – शारीरिक पातळीवर त्याच्याकडे करण्यासारखं काही नसल्याचं गृहित धरलं जातं. पण हे पूर्णतः चुकीचं आहे. खरं तर या कठीण काळात पतीचा भावनिक, मानसिक आणि सामाजिक सहभाग हा अत्यंत आवश्यक आहे.

आधुनिक वैद्यकीय प्रणाली असो किंवा आयुर्वेद – दोन्ही प्रणालींमध्ये जोडप्याच्या मानसिक संतुलनाला, परस्पर संवादाला आणि भावनिक आधाराला खूप महत्त्व दिलं जातं.

१. प्रश्न विचारा – समजून घ्या

डॉक्टरांच्या पहिल्या सल्लामसलतीसाठी एकटे जाणं टाळा. तुमचे शंका, प्रश्न तयार ठेवा. काही प्रश्न असे असू शकतात:

• "एका डॉक्टरचा यशाचा दर दुसऱ्यापेक्षा अधिक का असतो?"

• "या उपचारांमध्ये कोणते धोके असू शकतात?"

• "वंध्यत्व इतकं सामान्य का झालं आहे?"

• "आपली उपचारपद्धती दुसऱ्यांपेक्षा कशी वेगळी आहे?"

आयुर्वेदात देखील प्रश्न विचारण्याचं महत्त्व अधोरेखित केलं जातं – ‘प्रश्नोत्तरं हि वैद्यकस्य मूलं स्मृतम्!’ त्यामुळे न घाबरता, शंका विचारणं आणि माहिती मिळवणं हीच उपचारांची सुरुवात आहे.

२. ऐका आणि समजून घ्या

सल्लामसलतीदरम्यान डॉक्टर सांगतात ती प्रत्येक गोष्ट लक्षपूर्वक ऐकणं गरजेचं आहे. आय.व्ही.एफ., आय.यू.आय., सोनोग्राफी, हार्मोन्स टेस्ट – याबाबत सविस्तर माहिती दिली जाते. त्यावेळी तुमचं लक्ष केंद्रित असेल, तर तुमच्या पत्नीला देखील मानसिक आधार मिळतो.

आयुर्वेदात ‘मनसि स्थितं रोगम्’ असं म्हटलं जातं – म्हणजे मानसिक असंतुलनामुळेही रोग उद्भवतात. त्यामुळे पत्नीला केवळ औषधं नव्हे, तर तुमचं ‘सहवास औषध’ही हवं असतं.

३. प्रत्येक सल्लामसलतीत सहभागी व्हा

डॉक्टर कोणताही असो, प्रत्येकाची विचारसरणी, अनुभव आणि दृष्टिकोन वेगळा असतो. त्यामुळे सुरुवातीच्या सल्ल्यांमध्ये पतीची उपस्थिती फार महत्त्वाची असते. केवळ ‘मी निघतो, तू जा’ असं म्हणून भागत नाही. ही प्रक्रिया ‘आपण दोघांनी मिळून’ पार पाडायची आहे हे दर्शवण्यासाठी तुमचं उपस्थित असणं गरजेचं आहे.

४. स्वतःचं वाचन साहित्य बाळगा

वेटिंगमध्ये बसताना स्वतःचं एखादं आवडतं पुस्तक, काही आयुर्वेदिक मासिकं किंवा तुम्हाला शांत ठेवणारा एखादा मोबाईल गेम बाळगा. यामुळे तुम्ही बेचैन न होता सकारात्मक ऊर्जेने भरलेले राहाल. तुमची ही शांति पत्नीच्या मन:स्थितीवरही सकारात्मक परिणाम करेल.

५. क्लिनिकमधील कर्मचाऱ्यांचा आदर करा

तुम्हाला डॉक्टरांशी भेट घडवून आणणं, टेस्ट रिपोर्ट्स समजावून सांगणं, विमा कंपनीशी व्यवहार करणं – हे सर्व क्लिनिकमधील कर्मचाऱ्यांच्या हातात असतं. त्यामुळे त्यांच्याशी आदरपूर्वक, प्रेमाने वागणं हे केवळ शिष्टाचार नव्हे, तर अत्यावश्यक आहे. आयुर्वेदात ‘सेवक हा सेव्याचा प्रतिबिंब असतो’ असं मानलं जातं.

६. डॉक्टर निवडताना जवळीक लक्षात घ्या

शुरुवातीला २०-२५ किमी अंतर काही वाटत नाही, पण जेव्हा दर २-३ दिवसांनी क्लिनिकला जावं लागतं, तेंव्हा तोच प्रवास त्रासदायक होतो. उदाहरणार्थ IVF उपचारांमध्ये अनेकदा ओव्हुलेशन मॉनिटरिंग, हार्मोन इंजेक्शन, फॉलिकल ट्रॅकिंग यासाठी सलग १०-१५ दिवस क्लिनिकला भेटी द्याव्या लागतात. आयुर्वेदिक दृष्टिकोनातूनही, उपचारांमध्ये नियमित बस्ती, उत्तरबस्ती, शिरोधारा, नस्य यासाठी जवळचा आणि विश्वासार्ह वैद्य निवडणं गरजेचं आहे.

शेवटी काय?

वंध्यत्व हा एकट्या स्त्रीचा लढा नाही. ती एक दुर्दम्य टीमवर्कची यात्रा आहे – जिथे पती-पत्नी दोघंही शारीरिक, मानसिक, भावनिक आणि सामाजिक पातळीवर एकमेकांचा हात घट्ट पकडून पुढे जातात.

आधुनिक विज्ञानाने निदान आणि उपचाराची दिशा दिली आहे, तर आयुर्वेदाने संपूर्ण जीवनशैलीत बदल सुचवून गर्भधारणेची नैसर्गिक तयारी घडवून आणली आहे. या दोन्हीचा समन्वयच खऱ्या अर्थाने यश देतो.

Dr. Bhushan Kale.

Dr. Smita Kale.

Contact - 9665351355

               - 8888511522