आई व्हायचय मला भाग १४

रक्त चाचण्या: आधुनिक आणि आयुर्वेदिक दृष्टिकोन

गर्भधारणेतील एक महत्त्वाचा टप्पा – हार्मोन्स चाचणी

गर्भधारणा न होण्यामागील कारण शोधण्यासाठी सर्वप्रथम आणि महत्त्वाची पायरी म्हणजे रक्तातील हार्मोन्स तपासणी. ही चाचणी अत्यंत सोपी असते, परंतु तिचा अर्थ आणि परिणाम अत्यंत व्यापक असतो. डॉक्टर अनेक हार्मोन्सचे पातळी तपासून गर्भधारणेच्या क्षमतेवर परिणाम करणाऱ्या बाबी ओळखू शकतात.

✅ मुख्य हार्मोन्स चाचण्या:

1. एफएसएच (FSH - Follicle Stimulating Hormone)

2. एलएच (LH - Luteinizing Hormone)

3. एस्ट्राडिओल (Estradiol)

4. प्रोजेस्टेरॉन (Progesterone)

🔬 आधुनिक वैद्यकीय दृष्टीकोन

🧪 FSH – प्रजनन क्षमतेचा दर्पण

FSH हा हार्मोन मेंदूतील पिट्यूटरी ग्रंथीमधून स्रवतो आणि अंडाशयात अंडे परिपक्व करण्यास मदत करतो.
✅ परीक्षणाचा योग्य वेळ: मासिक पाळीच्या दुसऱ्या ते तिसऱ्या दिवशी.
✅ सामान्य मर्यादा: 10 पेक्षा कमी
⚠️ जास्त FSH म्हणजे अंडाशयातील अंडी कमी झालेत – ही गोष्ट गर्भधारणेतील अडचणी दर्शवते.

🧪 Estradiol – अंडाशयाचे आरोग्य

हा हार्मोन FSH च्या जोडीने तपासला जातो.
✅ 50 पेक्षा कमी Estradiol आणि 10 पेक्षा कमी FSH ही सर्वात अनुकूल स्थिती मानली जाते.
जर Estradiol जास्त असेल, तर FSH कमी असूनही तो विश्वासार्ह नसतो.

🧪 Progesterone – गर्भधारणेचा आधार

हा हार्मोन ओव्हुलेशननंतर तयार होतो आणि गर्भाशयाला गर्भधारणेसाठी तयार करतो.
✅ मोजण्याचा योग्य वेळ: मासिक पाळी सुरू होण्याच्या ७ दिवस आधी.
✅ >10: ओव्हुलेशन झाले आहे असे दर्शवते.
✅ गर्भधारणेनंतर: >20 चा स्तर योग्य मानला जातो.

🌿 आयुर्वेदिक दृष्टीकोन

आयुर्वेदानुसार, प्रजनन क्षमता ही शरीरातील सप्त धातूंमधील "शुक्रधातू"च्या गुणवत्ता व प्रमाणावर अवलंबून असते. हार्मोन्सचा असंतुलन हा पित्तप्रकृती विकृती, मानसिक तणाव, चुकीचे आहार-विहार आणि रजःस्रावातील दोषांमुळे होतो.

आयुर्वेदात या स्थितींसाठी वापरले जाणारे उपाय:

• रसायन चिकित्सा: शरीरातील धातूंची वृद्धी आणि संतुलन.

• स्नेहन व बस्ती: पचन सुधारून संप्रेरक स्रवण सुधारते.

• औषधी योग:

  • शतावरी कल्प: स्त्रियांसाठी सर्वोत्तम स्तन्यवर्धक व गर्भाशय पोषक.

  • अशोकारिष्ट: रजःस्रावाचे संतुलन राखण्यासाठी.

  • पुत्रजीवक बीज चूर्ण: शुक्रधातू वृद्धीसाठी.

  • गर्भसंस्कार बस्ती: गर्भधारणेपूर्वी पंचकर्म थेरपीचा भाग.

📌 निष्कर्ष

हार्मोन्स तपासण्या हा "फर्टिलिटी इन्व्हेस्टिगेशन"चा अत्यंत महत्त्वाचा टप्पा आहे. यावर आधारितच पुढील औषधोपचार ठरतात. आधुनिक चाचण्या आणि आयुर्वेदिक उपचारांचा योग्य समन्वय केल्यास, गर्भधारणेची शक्यता लक्षणीयरीत्या वाढू शकते.

Dr. Bhushan Kale.

Dr. Smita Kale.

Contact - 9665351355

               - 8888511522