बालसंजीवनी - आयुर्वेद बालकांसाठी (भाग -35)

35. पावसाळ्यात संसर्गजन्य रोगांपासून संरक्षण

पावसाळा हा ऋतू निसर्गातील ताजेपणा आणि प्रसन्नता घेऊन येतो, पण याच वेळी या काळात विविध प्रकारचे संसर्गजन्य रोग फैलावण्याची शक्यता अधिक असते. आयुर्वेदानुसार, पावसाळ्यात वात आणि कफ दोष वाढतात, त्यामुळे रोगप्रतिकारक शक्ती कमी होते आणि संसर्गजन्य रोगांचा धोका वाढतो. या लेखात आपण बालकांना पावसाळ्यात संसर्गजन्य आजारांपासून कसे वाचवायचे हे जाणून घेऊया.

१. पावसाळ्यात होणारे प्रमुख संसर्गजन्य रोग

पावसाळ्यात खालील आजार होण्याची शक्यता जास्त असते:

1. सर्दी आणि खोकला – हवामानातील बदलामुळे आणि ओलसर वातावरणामुळे सर्दी-खोकल्याचा त्रास होतो.
2. ज्वर (ताप) – मलेरिया, डेंग्यू आणि लेप्टोस्पायरोसिस यांसारखे तापजन्य आजार मोठ्या प्रमाणावर आढळतात.
3. पोटाचे आजार – दूषित पाणी आणि अन्नामुळे जुलाब, उलटी, अजीर्ण, आणि फूड पॉइझनिंग होऊ शकते.
4. त्वचारोग – ओलसर हवामानामुळे फंगल इन्फेक्शन, खाज सुटणे, दाद आणि गजकर्ण होण्याची शक्यता असते.
5. डोळ्यांचे संसर्गजन्य रोग – कंजक्टिवायटिस (नेत्रदाह) आणि नेत्रसंक्रमणाचा धोका वाढतो.

२. आयुर्वेदानुसार रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवण्याचे उपाय

1. च्यवनप्राश: प्रतिकारशक्ती वाढवण्यासाठी दररोज एक चमचा च्यवनप्राश द्यावा.
2. गुळवेल (गिलोय) काढा: शरीरातील विषारी घटक काढून टाकण्यासाठी उपयुक्त आहे.
3. आवळा आणि तुळशीचा रस: यामुळे शरीराला व्हिटॅमिन C मिळते आणि संसर्गापासून बचाव होतो.
4. हळदीचे दूध: अँटीबॅक्टेरियल आणि अँटीव्हायरल गुणधर्मामुळे रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते.
5. त्रिफळा चूर्ण: पचन सुधारण्यासाठी आणि शरीरातील टॉक्सिन्स कमी करण्यासाठी मदत करते.

३. पावसाळ्यात आहारात घ्यायची विशेष काळजी

1. सुपाच्य आणि ताजे अन्न: घरचे शिजवलेले आणि गरम अन्नच खावे.
2. फळे आणि भाज्या नीट धुवून खाव्यात: पाणी आणि खाद्यपदार्थ स्वच्छ ठेवा.
3. जड आणि तेलकट पदार्थ टाळा: पचायला जड पदार्थांमुळे अजीर्ण आणि अपचन होऊ शकते.
4. गरम पाणी आणि आल्याचा चहा: थंड पाणी टाळून कोमट पाणी प्यायल्याने पचन सुधारते आणि विषाणूंना प्रतिबंध होतो.

४. संसर्गजन्य रोगांपासून संरक्षणासाठी आयुर्वेदिक दिनचर्या

1. अभ्यंग (तेल लावणे): रोज तिळाचे किंवा नारळाचे तेल लावल्याने त्वचारोग दूर राहतात.
2. योग आणि प्राणायाम: रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवण्यासाठी नियमित प्राणायाम आणि सूर्यनमस्कार करावा.
3. हात आणि पाय स्वच्छ धुवा: विशेषतः बाहेरून आल्यावर साबणाने हात आणि पाय धुणे आवश्यक आहे.
4. स्वच्छ आणि कोरडे कपडे घाला: ओलसर कपडे घातल्याने त्वचारोग होण्याचा धोका असतो.
5. घरात तुळशीचे रोपटे ठेवा: तुळशी हवा शुद्ध करते आणि संसर्गजन्य आजार रोखण्यास मदत करते.

५. घरगुती आयुर्वेदिक उपाय

1. डेंग्यू आणि मलेरिया टाळण्यासाठी निंबू आणि गवती चहा (लेमनग्रास) यांचा काढा उपयुक्त आहे.
2. सर्दी-खोकल्यावर तुळशीचा काढा, मध आणि सुंठ घालून द्यावे.
4. पोट साफ राहण्यासाठी गरम पाणी आणि सैंधव मीठ उपयुक्त आहे.
4. त्वचेच्या संसर्गावर नारळाच्या तेलात हळद मिसळून लावल्याने फायदा होतो.

निष्कर्ष

पावसाळ्यात संसर्गजन्य रोगांची शक्यता जास्त असल्याने योग्य आहार, स्वच्छता आणि आयुर्वेदिक उपायांचा अवलंब करणे आवश्यक आहे. गरम पाणी पिणे, साजूक तूपाचा वापर, योग्य आहार आणि योग-प्राणायामाने मुलांची रोगप्रतिकारशक्ती वाढवता येते. आयुर्वेदाच्या मदतीने पावसाळ्यातील संसर्गजन्य रोग टाळून बालकांचे आरोग्य सुरक्षित ठेवूया!

 "नैसर्गिक आयुर्वेदिक उपायांनी बालकांना पावसाळ्यात आजारांपासून सुरक्षित ठेवा!" 

Dr. Bhushan Kale.

Dr. Smita Kale.

Contact - 9665351355

               - 8888511522