आयुर्वेद: स्वस्थ जीवन का प्राचीन रहस्य

पिशवीच्या तोंडाशी निगडित विकारांमध्ये योग, प्राणायाम आणि ध्यान यांची भूमिका

पिशवीचा तोंड (सर्व्हिक्स) हा स्त्रीच्या प्रजनन संस्थेतील अत्यंत नाजूक आणि महत्त्वाचा भाग आहे. या भागाशी संबंधित आजारांमध्ये केवळ औषधोपचारच नाही तर योग, प्राणायाम आणि ध्यान यांचाही महत्वाचा हातभार लागतो. आयुर्वेदानुसार शरीर, मन आणि आत्मा या तिन्हींचा समतोल राखणे आरोग्यासाठी अत्यंत आवश्यक आहे. त्यामुळे गर्भाशयाच्या तोंडाशी निगडित विकारांवर योग आणि प्राणायाम उपयुक्त ठरतात.

योगाची भूमिका

1. बध्दकोणासन (Bound Angle Pose)

हा आसन पिशवीच्या तोंडाचा रक्तप्रवाह सुधारतो, गर्भाशयाला स्थैर्य आणि ताकद देतो. तसेच हार्मोनल संतुलन राखण्यास मदत करतो.

2. सुप्तवज्रासन (Reclining Thunderbolt Pose)

या आसनामुळे पेल्विक भागातील स्नायूंना आराम मिळतो, वात व कफ दोष कमी होतात आणि प्रजनन प्रणालीची कार्यक्षमता वाढते.

3. मूलबंध (Root Lock)

मूलबंध प्राणायामाचा एक भाग असून हा पिशवी आणि अगदी खालील शरीर भागातील ऊर्जा नियंत्रणासाठी उपयोगी आहे. हे आसन वात दोष कमी करून शरीरातील ऊर्जा संतुलित करते.

प्राणायाम – वात-कफ शमनासाठी

योगातील प्राणायामाचा उपयोग शरीरातील दोष (वात, कफ, पित्त) संतुलित करण्यासाठी होतो. विशेषतः वात आणि कफ दोषांचे संतुलन राखण्यास प्राणायाम अत्यंत उपयुक्त आहे.

• अनुलोम-विलोम प्राणायाम: श्वासोच्छवास संतुलित करतो, मानसिक शांतता वाढवतो आणि वात-कफ दोष कमी करतो.

• भस्त्रिका प्राणायाम: शरीरातील विषारी पदार्थ बाहेर काढण्यास मदत करते, रक्तप्रवाह सुधारतो.

• कपालभाती प्राणायाम: मानसिक ताण कमी करून हार्मोनल संतुलन साधतो.

ध्यान – मनोबल वाढवणं आणि हार्मोन संतुलन

ध्यानामुळे मानसिक ताण कमी होतो, मन शांत होते आणि हार्मोनल असंतुलन दूर होते. पिशवीच्या तोंडाच्या विकारांमध्ये मानसिक आरोग्य महत्त्वाचे आहे कारण तणावामुळे वात दोष वाढतो आणि आजार वाढण्याची शक्यता वाढते.

• नियमित ध्यानाने मानसिक स्थैर्य मिळते.

• हार्मोनल चक्र योग्य प्रकारे कार्य करते.

• रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते.

आधुनिक दृष्टिकोनातून

आजच्या वेगवान जीवनशैलीत तणाव, अनियमित आहार, प्रदूषण यामुळे पिशवीच्या तोंडाशी निगडित विकार वाढले आहेत. योग, प्राणायाम आणि ध्यान ह्यांनी नैसर्गिकरित्या हार्मोन्स संतुलित होतात आणि शरीरातील रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत होते. त्यामुळे आयुर्वेदिक उपचारांबरोबरच योग आणि प्राणायामाचा समावेश केल्यास रोगांचा पुनरावृत्तीचा धोका कमी होतो.

निष्कर्ष

पिशवीच्या तोंडाशी निगडित आजारांमध्ये केवळ औषधे नव्हे तर योग, प्राणायाम आणि ध्यान यांचाही महत्त्वाचा वाटा आहे. हे तिन्ही अंग शरीरातील दोष कमी करून मानसिक आणि शारीरिक आरोग्य सुधारतात. यामुळे गर्भाशयाची ताकद वाढते आणि स्त्रीचे एकूण आरोग्य चांगले राहते.

Dr. Bhushan Kale.

Dr. Smeeta Kale.

Contact - 9665351355

               - 8888511522