आयुर्वेद: स्वस्थ जीवन का प्राचीन रहस्य

पिशवीच्या तोंडावर वारंवार होणारा व्हाईट डिस्चार्ज (श्वेतप्रदर) – कारणं आणि आयुर्वेदीय उपचार

स्त्रियांच्या आरोग्याशी निगडित असलेला व्हाईट डिस्चार्ज किंवा श्वेतप्रदर हा एक सामान्य पण अस्वस्थ करणारा त्रास आहे. वेळोवेळी यामुळे योनीच्या आसपासची त्वचा नाजूक होते, जळजळ होते आणि दैनंदिन जीवनावर परिणाम होतो. या समस्येचे आयुर्वेदातील विश्लेषण आणि उपचार महत्वाचे आहेत.

श्वेतप्रदर (Leucorrhoea) – आयुर्वेदातील वर्णन

आयुर्वेदात श्वेतप्रदरला "श्वेतप्रदर" किंवा "योनि प्रदर" असे म्हटले जाते. हा विकार मुख्यत्वे वात आणि कफ दोषांच्या असंतुलनामुळे उद्भवतो. वात दोषामुळे योनीमध्ये जळजळ, वेदना आणि कफ दोषामुळे श्लेष्मल स्राव वाढतो, ज्यामुळे पांढऱ्या रंगाचा जास्त प्रमाणात डिस्चार्ज होतो.

कारणं

• वात-कफ दोषांचा प्रकोप: वात दोष असंतुलित झाल्यास सूज, वेदना, जळजळ होते; कफ दोषामुळे स्राव वाढतो.

• आंतरिक दोष: रक्तदूष्यता (रक्तातील अशुद्धी), पाचनशक्तीचा बिघाड, मानसिक तणाव यामुळे शरीरातील दोष वाढतात.

• संक्रमण: बॅक्टेरिया किंवा फंगसचा आक्रमण होणे.

• अस्वच्छता किंवा अतिसंवेदनशीलता: योग्य स्वच्छता न ठेवणे किंवा अतिसंवेदनशील त्वचा.

• हार्मोनल बदल किंवा गर्भधारणेचा काळ.

आयुर्वेदिक निदान

आयुर्वेदात श्वेतप्रदराचे निदान वात-कफ दोषांचे प्रमाण, रोगीच्या शरीरदोषानुसार केले जाते. पचनशक्ती, जीवनशैली आणि मानसिक ताण यांचा अभ्यास करून उपचार ठरवले जातात.

आयुर्वेदिक उपचार

1. त्रिफळा क्वाथ

त्रिफळा हा आयुर्वेदातील उत्कृष्ट रक्तशुद्धी करणारा औषध आहे. यामुळे शरीरातील विषारी पदार्थ बाहेर पडतात, पाचनशक्ती सुधारते आणि स्रावाचा प्रमाण नियंत्रित राहतो.

2. लोध्र

लोध्र गर्भाशय आणि योनीच्या आरोग्यासाठी विशेष लाभदायक आहे. हे स्राव कमी करते आणि सूज व वेदना कमी करण्यास मदत करते.

3. यष्टिमधु क्वाथ

यष्टिमधु वात आणि कफ दोष कमी करून योनीच्या नाजूक भागाचे पोषण करते. त्यामुळे जळजळ, खाज सुटते आणि त्वचा मऊ होते.

4. औषधी धुपन (Vaginal Steam)

तुळस, नीम, त्रिफळा आणि यष्टिमधु यांसारख्या वनस्पतींनी बनवलेले धुपन योनीचे संक्रमण आणि सूज कमी करते. हे नियमित केल्याने श्वेतप्रदरावर चांगला परिणाम होतो.

घरगुती व जीवनशैली उपाय

• नियमित आणि योग्य स्वच्छता ठेवावी, विशेषतः योनीचा भाग स्वच्छ आणि कोरडा ठेवा.

• ताणतणाव कमी करण्यासाठी ध्यान व योगाचा अवलंब करा.

• गरम, तिखट, तेलकट पदार्थ टाळा.

• भरपूर ताजी फळे आणि भाजीपाला खा, जे शरीरातील विषारी पदार्थ कमी करतात.

आधुनिक दृष्टिकोन

• वेळोवेळी व्हजायनल कल्चर करून संक्रमण आहे का ते तपासा.

• आवश्यक असल्यास अँटीफंगल किंवा अँटीबायोटिक औषधे घ्या, पण डॉक्टरांच्या सल्ल्यानेच.

• हार्मोनल असंतुलन असल्यास त्यावर वैद्यकीय उपचार करा.

निष्कर्ष

पिशवीच्या तोंडावर होणारा व्हाईट डिस्चार्ज किंवा श्वेतप्रदर हा वात-कफ दोषांच्या असंतुलनामुळे उद्भवणारा त्रास आहे. योग्य आयुर्वेदिक औषधे, धुपन आणि जीवनशैलीतील बदल यामुळे हा त्रास दूर करता येतो. तसेच आवश्यकतेनुसार आधुनिक वैद्यकीय तपासणी व उपचार घेणे देखील अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

Dr. Bhushan Kale.

Dr. Smeeta Kale.

Contact - 9665351355

               - 8888511522