आयुर्वेद: स्वस्थ जीवन का प्राचीन रहस्य

हेमंत ऋतूचर्या – भाग २

🏃‍♂️ "साठ वर्षांचे बुड्ढे की साठ वर्षांचे जवान?"

तुमचं शरीर तुमचं वय सांगतं – पण त्याला दिशा दाखवणं तुमच्या हातात आहे!

हिवाळ्यात तुमच्या शरीराची प्रत्यक्ष परीक्षा होते – हा ऋतू तुमचं आरोग्य अधिक बळकट करू शकतो, पण यासाठी लागते केवळ एक गोष्ट – "नियमित व्यायाम."

कधी एखाद्या वयस्कर व्यक्तीकडे पाहून आश्चर्य वाटतं की, "इतक्या वयातही एवढं तंदुरुस्त शरीर?" यामागचं रहस्य काय असेल?

उत्तर आहे – व्यायाम, दिनचर्या आणि आयुर्वेद!

हेमंत ऋतू आणि व्यायामाचे महत्त्व – आयुर्वेदाचा दृष्टिकोन

हेमंत ऋतू (नोव्हेंबर ते जानेवारी) हा आयुर्वेदानुसार सर्व ऋतूंमधून ‘बलवर्धक ऋतू’ मानला जातो. या काळात वातदोष वाढण्याची शक्यता असली, तरी शरीरातील जाठराग्नी (पचनशक्ती) अत्यंत बळकट असतो. त्यामुळे आहार आणि व्यायाम यांचा शरीरावर उत्तम परिणाम होतो.

"ऋतुस्वभावात शरीर सामर्थ्यशाली असते, तेव्हा व्यायामाने ते अजून सशक्त होते." – आयुर्वेद

कोणता व्यायाम करावा? – तुमच्यासाठी योग्य पर्याय

प्राथमिक सुरुवात:

• सकाळी 30-45 मिनिटं चालणं किंवा हलकी धाव

• सूर्यनमस्कार – ऊर्जेचा स्रोत

• प्राणायाम व ध्यान – मन-शरीर संतुलन

• योगासने: ताडासन, भुजंगासन, पवनमुक्तासन, त्रिकोणासन

ऍक्टिव्ह खेळ:

• पोहणे, सायकलिंग, लॉन टेनिस, कबड्डी
  (हे कार्डिओ + स्ट्रेंथ बिल्डिंगसाठी प्रभावी)

घरगुती व्यायाम:

• झाडू-पोछा, कपडे धुणे, अळंकार घासणे
  (सांधे, स्नायूंना चांगली हालचाल)

दैनंदिन जीवनात व्यायाम सामाविष्ट करण्याचे उपाय:

उपाय	फायदे
ऑफिसजवळ राहत असाल तर चालत जा किंवा सायकल वापरा	ऊर्जा वाढते, पर्यावरणासाठी हितकारक
लिफ्टऐवजी जिना वापरा	पायांची ताकद वाढते
TV पाहतानाही स्ट्रेचिंग करा	सांधेदुखी, गतिशीलतेस मदत
फोनवर बोलताना चालत रहा	कमी वेळात अधिक हालचाल

‘अर्धशक्ती व्यायाम’ – आयुर्वेदातील मार्गदर्शन

"बलार्धं व्यायमं कुर्वीत" – चरक संहिता

आयुर्वेदात सांगितले आहे की व्यायाम "अर्धशक्तीने" करावा – म्हणजेच शरीर थकण्याच्या अगोदर थांबावे, आणि थोडासा घाम यावा इतपत व्यायाम करावा.

हेमंत ऋतूत व्यायामाचे फायदे:

• शरीरात उष्णता टिकते – थंडीचा परिणाम कमी

• पचनशक्ती मजबूत होते

• ऊर्जा साठवता येते – जी पुढील ऋतूंमध्ये उपयोगी

• शरीर सुडौल, लवचिक आणि बलवान बनते

• वृद्धत्वाचा वेग कमी होतो

व्यायामानंतर ‘अभ्यंग’ – शरीरासाठी दिव्य औषध

अभ्यंग म्हणजेच तेल मालिश – विशेषतः व्यायामानंतर केल्यास त्याचा परिणाम अधिक लाभदायक असतो.

अभ्यंगाचे फायदे:

• स्नायूंची आकुंचन-स्पंदन क्रिया सुधारते

• रक्ताभिसरण वाढते

• थंडीमुळे वाढलेला वातदोष शांत होतो

• त्वचा गुळगुळीत, चमकदार व मृदू बनते

• झोप सुधारते, मेंदू ताजातवाना राहतो

उपयुक्त तेल:

• तिळाचं तेल – वातशामक, उष्णता वाढवणारं

• महा नारायण तेल – सांधेदुखी आणि थकवा यासाठी

• बादाम / नारळ तेल – कोरड्या त्वचेसाठी

भविष्यासाठी ऊर्जा साठवा – हेमंत ऋतूचा पूर्ण लाभ घ्या

हेमंत ऋतू म्हणजे केवळ थंडी नव्हे, तर शरीराच्या ऊर्जासंचयनाचा (Energy Storage) काळ आहे. हा काळ तुमचं मूलभूत आरोग्यभांडार तयार करतो – जो पुढील ऋतूंमध्ये तुमच्या पचन, उष्णता, प्रतिकारशक्ती आणि मानसिक स्थैर्याला आधार देतो.

आजपासून सुरू करा...

• 🕖 सकाळी लवकर उठा

• 🧘‍♂️ 30 मिनिटं व्यायाम + प्राणायाम

• 🛀 अभ्यंग (तेल मसाज)

• 🥣 सकस आहार – पुढील भागात याचं सविस्तर वर्णन

• 💧 भरपूर पाणी

• 😌 मानसिक प्रसन्नता

आयुर्भूषण आयुर्वेदिक फर्टिलिटी व केरळीय पंचकर्म सेंटरमध्ये अनुभवी वैद्यांचा सल्ला घ्या

सेवांमध्ये:

• वैयक्तिक ऋतूचर्या सल्ला

• अभ्यंग, स्वेदन व पंचकर्म थेरपी

• शरीरशक्ती वाढवणारी औषधे

• योग + आयुर्वेद सल्लागार सेवा

निष्कर्ष

"थंडीचा ऋतू म्हणजे शरीर कमावण्याची संधी!"
– जर वेळेत व्यायाम, अभ्यंग, आणि आयुर्वेद स्वीकारले, तर वय केवळ एक आकडा ठरेल.

हेमंत ऋतूचा संपूर्ण उपयोग करा आणि तुमचं शरीर आजपासून सशक्त, ऊर्जावान आणि दीर्घायुषी बनवा!

Dr. Bhushan Kale.

Dr. Smeeta Kale.

Contact - 9665351355

               - 8888511522 

#AyurvedaForFertility #KolhapurAyurveda #InfertilityAwareness

#DrBhushanKale 

#DrSmeetaKale 

#panchkarmchikistalay 

#ayubhushanayurved 

#infertility

#garbhsanskar

#panchakarma 

#kolhapurIchalkaranji